Het valt me, deze dagen, meer en meer op dat ‘bescheidenheid’ bij veel mensen een negatieve waardering scoort. Iedereen moet zich tegenwoordig profileren en gezien worden. Ook bij leidinggevenden is ‘visibiliteit’ een pluspunt als je wil doorgroeien en bescheidenheid een minpunt waar dringend aan gesleuteld dient te worden.
Ik vind dat niet alleen jammer maar zelfs onterecht.
Het woord is zo gedemoniseerd, dat je al scheef wordt bekeken als je het thema nog maar bespreekbaar wil maken of er iets over wil schrijven.
Je wordt dan meteen al verdacht van een symptoom dat ‘meerderwaardigheidscomplex’ heet. Een knappe manier natuurlijk om ervoor te zorgen dat niemand het woord nog durft uit te spreken.
Ooit was er een tijd dat bescheidenheid een kwaliteitslabel was. Vroeger zei men zelfs: 'Bescheidenheid is een deugd.' Was je bescheiden? Dan hoefde je niet persé op de voorgrond of in het middelpunt van de belangstelling te staan. Je ging liever onopgemerkt je weg. Opsmuk, arrogantie, dikdoenerij, blabla en hautain gedrag paste niet bij jou.
Sterker nog: je had er een hekel aan.
Heeft het woord ‘bescheidenheid’ vandaag dan geen waarde meer?
Ik moet eerlijk toegeven dat mijn kleinkinderen het woord niet meer kennen. Het wordt in hun vroegrijpe leventje vervangen door: ‘Toontje lager, jonge dame’ als de betweterigheid er een beetje overgaat.
Plots wordt het iets dat blijkbaar aangeeft wanneer je over een grens gaat. Maar per definitie betekent een grens altijd een minder prettige ervaring.
Waarvoor kan bescheidenheid dan wel staan?
Misschien wel beseffen hoe moeilijk je instincten het je kunnen maken om feiten op een rijtje te krijgen. Het betekent misschien wel: realistisch zijn over de draagwijdte van je kennis.
Het betekent misschien dat je de durf hebt en het zelfs prima vindt om te zeggen:
‘Ik weet het niet’.
Het betekent misschien ook dat je bereid bent om van mening te veranderen als je wordt geconfronteerd met nieuwe feiten of inzichten?
Weet je, bescheiden zijn werkt eigenlijk heel ontspannend, want het betekent dat je niet langer de druk voelt om overal een visie op te hebben of dat je constant klaar moet staan om die visie te verdedigen.
Wat als we in de plaats eens een constructieve tegenbeweging in gang zouden zetten: ‘Nieuwsgierig’ zijn. Nieuwsgierig zijn houdt in dat je openstaat voor nieuwe informatie en daar ook zelf actief naar op zoek gaat. Het houdt in dat je blij bent met inzchten en feiten die niet in je wereldbeeld passen en dat je de implicaties daarvan probeert te doorgronden. Het houdt in dat je fouten bij jezelf nieuwsgierigheid wekken in plaats van schaamte.
‘Hoe heb ik het in hemelsnaam zo mis kunnen hebben over dat feit, dat thema, die uitspraak, dat wat ik dacht wat waar was…? Wat kan ik van die vergissing leren? Die andere mensen zijn niet dom, dus waarom hebben zij voor die oplossing gekozen?’
Nieuwsgierig zijn is behoorlijk opwindend, want het betekent dat je telkens iets interessants ‘ont-dekt’.
Maar de wereld blijft veranderen en het probleem van de onwetende volwassenen wordt niet opgelost door hen onderwijs te laten geven aan de volgende generatie. Wat je op school over de wereld leert, is binnen tien tot twintig jaar na je eindexamen, compleet achterhaald.
Dus, denk ik dan: ‘We moeten manieren vinden om ook de kennis van de volwassenen te updaten. Misschien moeten we een voorbeeld nemen aan de auto-industrie. Auto’s worden teruggeroepen wanneer er een fout wordt ontdekt. Je hebt vast al zo’n brief of mail van de fabrikant in je brievenbus, of mailbus gekregen:
‘Wij roepen uw voertuig terug om de remmen te vervangen, omdat…’
Eigenlijk zou je, als volwassene, ook zo’n brief mooeten krijgen wanneer de inzichten of feiten over de wereld die je op school hebt geleerd, achterhaald zijn:
‘Sorry, maar wat u hebt geleerd, klopt niet meer. Stuur alstublieft uw hersenen terug voor een gratis update.’ Of misschien zou je werkgever het probleem moeten aanpakken:
‘Neem alsjeblieft dit materiaal door en doe dit examen, zodat we met ons bedrijf de bal niet misslaan voor onze toekomstige projecten. Wist je trouwens dat onderzoek heeft uitgewezen dat leiders die de kwaliteiten van bescheidenheid en nieuwsgierigheid oprecht hanteren, waarmee ik bedoel dat ze niet doen ‘alsof’ vanuit een hidden agenda, betere resultaten behalen met hun medewerkers dan goeroe-leiders?
De kracht van bescheiden mensen/leiders is bijzonder groot en vaak hebben ze zelfs meer succes. Waarom?
Ze zullen een ander niet gauw onderschatten.
Ze hebben een realistisch zelfbeeld en overschatten zichzelf niet.
Ze zijn verbindend omdat ze niet op anderen neerkijken en de sterke punten van andere mensen waarderen en benutten.
Ze hoeven bij succes niet zozeer in het middelpunt van de belangstelling te staan maar gunnen een ander de waardering die hen toekomt.
Ze zijn niet afhankelijk van bewondering en waardering van andere mensen zodat ze meer hun eigen weg kunnen gaan.
Je gaat me hier niet horen zeggen dat ik een voorstander ben van ‘valse bescheidenheid’, maar wèl dat ik een voorvechter ben van een grondige her-waardering van het woord ‘bescheidenheid’, een pracht van een woord dat de power van de toekomst in zich draagt.
Zaterdag 13 augustus 2022
Met dank aan mijn inspirators, Peter Blanker met zijn song: 'Het is moeilijk bescheiden te blijven, wanneer je zo goed bent als IK.' (terug te vinden op youtube),
Hans Rosling en Anita Moorjani
Infospirator, Practical Shaman