LASTIGE GEVOELSBEWEGINGEN - Dynamiek 2: Polariteit

Onze emotionele natuur bestaat ook uit talloze paren van schijnbaar tegengestelde polen die elkaar aantrekken.

De dynamiek van polariteit beïnvloedt de talloze verschijnselen in het leven die bestaan uit tegengestelde maar met elkaar verbonden helften. In de scheikunde bijvoorbeeld, manifesteert polariteit zich als de positieve en de negatieve polen van een batterij. Maar ook in het dagelijkse leven zie je polariteit terug in tegenstellingen die van elkaar afhankelijk zijn, zoals dag en nacht, warm en koud, mannelijk en vrouwelijk…

Het yin-yang teken uit de Tao, dat gesymboliseerd wordt door in elkaar grijpende helften van een cirkel, illustreert dat het menselijk leven, net als de natuur en kosmos, wordt gekenmerkt door processen die bestaan uit tegengestelde maar elkaar aantrekkende helften.

Ook onze emotionele natuur bestaat uit talloze paren of polen van schijnbaar tegengestelde ervaringen. Veel voorkomende emotionele polariteiten zijn: geluk en verdriet, sympathie en antipathie, vertrouwen en wantrouwen en euforie en depressie. Net zoals een magneet niet zonder tegengestelde polen kan bestaan, zo kunnen wij niet ‘volledig voelen’ als we onze, erin opgesloten, emotionele polariteiten niet omarmen. We kunnen ons niet goed voelen als we ons niet soms slecht voelen. De Amerikaanse filosoof, Ken Wilber beschrijft dit als volgt in zijn boek ‘The Simple Feeling of Being: ‘… in ons streven om het positieve te benadrukken en het negatieve uit te bannen, vergeten we dat het positieve alleen maar kan bestaan als het negatieve ook bestaat.’ Het vernietigen van het negatieve betekent dat tegelijkertijd ook alle mogelijkheden worden vernietigd om van het tegenovergestelde te genieten.

De mate waarin een mens een bepaald ‘positief’ gevoel echt ervaart, wordt bepaald door de mate waarin hij of zij bereid is om de ‘negatieve’ tegenpool ervan volledige te doorvoelen. De rijkdom en de authenticiteit van iemands lach wordt bepaald door hoe goed hij of zij zijn of haar tranen kan toelaten. De voldoening die we uit een moedige daad halen, wordt bepaald door hoeveel angst we ermee overwinnen. De verrijking van liefde is evenredig met haar contrast met eenzaamheid. De diepte van vergeving hangt af van de gevoelde intensiteit

van verwijten.

Er zijn gradaties in emotionele intensiteit tussen elk paar van emotionele tussen-polen.

Onze emotionele ervaring verschuift van de ene pool naar de andere langs een spectrum van gevoelens en op elk specifiek emotioneel spectrum zijn er een heleboel verschillende gradaties van gevoelens. We maken allemaal zowel geleidelijke als plotselinge schommelingen tussen de uitersten van de verschillende gevoelsspectra mee.

Tussen panische paranoia en volledig kwetsbaar vertrouwen zijn er verschillende gradaties van achterdochtig zijn of ons veilig voelen. Tussen hartstochtelijke liefde en explosieve haat, liggen veel minder ‘intense’ vormen van voorkeuren en afkeuren.

In het midden van elk spectrum is er een ‘middengebied’, waar we helemaal geen emotionele opwinding ervaren. Een soort nulpunt. Dan voelen we geen van beide spectra meer en kan het ons allemaal worst wezen. Apathie is bijvoorbeeld zo’n voorbeeld van een typisch gevolg van het weggooien van de baby met het badwater van niet geaccepteerde gevoelens. Herken je dit voorbeeld: je komt ’s morgens je collega tegen in de lift en zegt: ‘Goeiemorgen Jan, hoe gaat het?’. Als het antwoord iedere morgen stelselmatig is:

‘Ça va, dank je.’, kan je ervan op aan dat je collega op een nulpunt van ontkenning van zijn ware gevoelens zit.

Volledig voelen leert ons om vloeiender langs de verschillende banden van het emotionele spectrum te bewegen. Van dag tot dag en soms van uur tot uur, kunnen er schommelingen optreden. Als naar gewoonte vind je de meest treffende voorbeelden hiervan binnen het spectrum van de liefde en de eenzaamheid. Zo kunnen we bijvoorbeeld talloze subtiele gradaties van verbondenheid en afscheiding ervaren. Soms kunnen we ons zonder aanwijsbare reden plotseling enorm eenzaam en afgesneden voelen en schijnbaar vanuit het niets kunnen we net zo plotseling een krachtige liefdevolle verbondenheid met de ander voelen.

Maar, geloof het of niet, soms zijn er ook momenten waarop we ons ‘rustig’ in het midden van een bepaald spectrum bevinden, waar geen van beide tegengestelde gevoelens aanwezig zijn. Op elk willekeurig moment, kunnen we ons bijvoorbeeld niet eenzaam of liefdevol voelen. We hebben inderdaad nog een middelpunt dat anders is dan apathie en desinteresse, maar dat ons echt rust geeft. Wanneer alle gevoelsspectra werkelijk tot rust komen, ervaren we ontspanning en vrede.

Maar helaas helaas, ook innerlijke vrede is een voorbijgaande ervaring. Als we proberen om ons permanent rustig te voelen, creëren we meestal een afgestompte middelmaat van het niet voelen. In dat soort situaties hervalt innerlijke vrede geleidelijk in een deprimerende somberheid, terwijl we steeds meer energie verspillen aan het weerstaan van gevoelens die in ons opkomen. Typische uitspraken hiervan zijn: ‘Het is wat het is!’.

En tot slot zijn er nog de talloze complexe emotionele toestanden die door mensen worden ervaren die volledig voelen. Soms resoneren er meerdere gevoelsspectra tegelijkertijd en voelen we een mengeling  van emoties. Bij diepe rouw kan bijvoorbeeld de ervaring van verlies zo intens zijn dat er niet alleen verdriet, maar ook boosheid, woede en tranen in ons naar boven komen..

Als we polariteiten begrijpen, kunnen we beter met normale eenzaamheid omgaan.

Veel mensen vinden het heel moeilijk om te accepteren dat het normaal is dat we ons soms eenzaam voelen. Veel overlevers vervallen dan soms meteen in diepgaande zelfhaat wanneer ze zich eenzaam voelen.

Een zekere mate van eenzaamheid is echter inherent aan het mens-zijn, ongeacht hoeveel liefdevolle mensen we in ons leven hebben. Irvin D.Yalon, schrijver en existentieel psychotherapeut, vat het zo samen: ‘Mens zijn betekent eenzaam zijn. Zo worden we geboren, zo vertrekken we ook. Je tot een individu ontwikkelen betekent dat we nieuwe manieren ontdekken waarop we vrede kunnen vinden met onze eenzaamheid. Als we bereid zijn om onze eenzaamheid als een normale, terugkerende ervaring in ons leven te accepteren, kunnen we leren om haar op een gracieuze manier in ons leven te integreren. Het is zeker helemaal niet nodig om eenzaamheid of welke andere ‘negatieve’ emotie dan ook pijnlijker te maken door ons te schamen, onszelf in de steek te laten of onszelf te haten als we deze emoties voelen’.

Laat me toe om de dynamiek Polariteit in onze ‘LASTIGE GEVOELSBEWEGINGEN’ te beëindigen op een poëtische manier,met een fragment uit een gedicht van Sheldon Kopp:

‘… van alles wat ik ben, ben ik ook het

Tegenovergestelde. Ik kan

Mezelf niet van mijn demonen ontdoen

Zonder het risico te lopen dat

mijn engelen met ze meevluchten.’

Sheldon Kopp

---

 Vrijdag 7 november 2025

Met dank aan jou lezer die samen met mij door deze dynamieken wil reizen. Volgende week gaan we naar de derde dynamiek in de LASTIGE GEVOELSBEWEGINGEN. Deze dynamieken dieper te ontmoeten en te aanvaarden, heeft als doel ‘vollediger te kunnen voelen’ en daardoor ook een holistischer en gelukkiger mens te worden.

De volgende dynamiek is : AMBIVALENTIE