IF NOT NOW, WHEN?

De mooie eenvoud van de hemel, de lege straten en de nieuwe selectievere sociale kalender hebben mij goed gedaan. Vorige week maakte ik een ingekort lijstje met wat ik uit de afgelopen jaren wil meenemen de toekomst in.

‘Lichtheid, nog minder plannen en nog meer ruimte maken voor stilte’ stonden bovenaan.

Natuurlijk is er veel zwaarte geweest sinds maart 2020. Het is ook zonder meer duidelijk geworden dat we gemiddeld genomen armer, onvrijer, angstiger en opstandiger geworden zijn. ‘Armer omdat zoveel mensen hun werkzaamheden moesten staken of omdat hun job op de helling kwam te staan. Onvrijer vanwege alle maatregelen als lockdowns en mondkapjes, angstiger door het effect van het virus of de vaccinatie van dat virus op onze eigen gezondheid of die van dierbaren en opstandiger omdat het vertrouwen in de maatregelen die ons werden opgelegd, steeds verder daalde.

En toch is er met de tijd, iets bijzonders ontstaan, want hebben we niet geleerd hoe mooi het is om op een paar mensen goed te focussen in plaats van met hordes mensen af te spreken voor een oppervlakkig moment? Zijn we de natuur niet meer gaan zien, gaan beleven, gaan respecteren en waarderen? Brachten we niet veel meer tijd door in onze tuin of maakten groenten, bloemen of vlindertuinen van onze balkons?

We hebben, noodgedwongen misschien, meer rust genomen, onszelf minder voorbijgehold. We hebben ervaren dat het mogelijk is om niet alle dagen in de files te moeten staan om ‘ergens’ te gaan werken. Maar net zo merken we nu stilaan hoe goed het kan doen om mekaar toch ook life te kunnen ontmoeten… we herontdekken de waarde van menselijk contact en zowel tijdens de lockdowns, als de natuurrampen als de oorlogen zijn mensen zich bewuster geworden van de waarde van ‘er zijn voor de ander’.

Er is als het ware een openheid ontstaan om dingen anders te doen. Ik noem het voorlopig nog even: ‘De Nieuwe Ruimte’. Er is op een pauzeknop gedrukt en door die opgelegde vertraging en verstilling is ruimte ontstaan om te herbezinnen op wat we elke dag met ons leven doen. Het werd, pijnlijk helder, wat onze dagelijkse rituelen waren: wekkers laten aflopen, snel onder de douche, snel in de kleren, snel een hap, snel naar de auto of de trein, een hele dag zittend werk achter één of meerdere schermen, van de ene naar de andere meeting hollen, snel terug in de auto of de trein en proberen te zorgen dat er nog enige quality-time overbleef voor de kinderen en de partner. En dat, met enige variatie misschien in het weekend, herhalen… dag, na dag, na dag.

Het werd ineens zichtbaar hoe we onszelf hadden vastgezet met allemaal dingen waarvan we dachten dat ze zo moesten.

Als dat wegvalt, ontstaat er ruimte om na te denken:

‘Willen we dat wel?'

'Wil ik dat wel?'

In mijn eigen coachingspraktijk merkte ik dat meer en meer klanten op zoek waren naar handvaten om ‘onzekerheid’ meer toe te laten. Ze zagen dat het nodig was om minder strak vast te blijven houden aan zekerheden, die vaak schijn zijn. Maar tegelijk waren ze op zoek naar een uitweg voor hun gevoel van onveiligheid dat invloed had op hun lichaam en geest.

Het is goed om ons van die gevoelens van onveiligheid bewust te zijn, maar we dienen er ook op te letten dat dat gevoel van onveiligheid ons niet laat terecht komen in de valkuil van verminderde tolerantie voor andersdenkenden.

Tijdens het type crisis dat we nu meemaken, zie je een verlangen ontstaan om ‘unaniem’ over de gevaren te denken, omdat het in onze ogen efficiënt is als alle neuzen in dezelfde richting wijzen. Er ontstaat dan een illusie dat -verschillende meningen- ons kwetsbaar maken. Maar weet je, precies ‘het blokkeren’ van verschillende meningen maakt ons kwetsbaar. Niet alleen leiden verschillende perspectieven tot meer kennis, ook hoort het kunnen, durven en mogen voeren van ‘open’ discussies bij een goed werkende democratie, die juist bijdraagt tot het vergroten van veiligheid.

Ik pleit hartstochtelijk voor openheid, voor een open ruimte en een open discussie. Laten we het gesprek blijven voeren en laat ons vooral de onderlinge relaties niet laten vertroebelen door verschillende standpunten. Hoe geïsoleerder we in onze eigen mening komen te staan, hoe heviger het vijanddenken in het algemeen wordt. Als we willen komen tot een wereld waar we in vrede samen kunnen leven, zullen we samen in gesprek moeten blijven gaan over wat veranderingen met ons doen, om twijfelend en zoekend over ons gevoel en verlangen te praten. We dienen een plek te creëren om onzekerheid tot bloei te brengen, waar we onze gedachten kunnen laten gaan, waar we ontspannen. Die plek hebben we in ons, maar we kunnen ze ook samen maken. Een soort, zeg maar, tussenruimte waarin we ons even kunnen losmaken van onze vaste denkkaders. Pas dan krijgen we een goed zicht op alles waar we mee bezig zijn. Daar kan het fundament gelegd worden voor nieuwe ideeën en werkelijke verandering. Ik merk hoe het gebruik van de praatstok in dat soort bijeenkomsten voor de enige noodzakelijke regels zorgt: je luistert naar elkaar en je praat niet door elkaar heen. Een ingreep, zo klein als deze, maakt een wereld van verschil in de communicatie en in het luisteren, het verdiepen, het verbinden met elkaar.

Naar mijn gevoel is het goed om de onzekerheid en de twijfel in tijden van donkerte en zwaarte, die nu eenmaal bij periodes van grote veranderingen horen, ruim hun plek te geven. Zowel NU, als in de toekomst.

Ik ga hier zeker niet zeggen dat het voor ons makkelijk is om die twijfel toe te laten. Het heeft in onze cultuur immers vooral 'een status' als je iets heel stellig hardop uitspreekt.

Terwijl het misschien veel belangrijker is om te zeggen: ‘ik weet het even niet, laten we een gesprek voeren over wat we voelen. Daarna kunnen we komen tot het nieuwe handelen.

‘Verandering’ ontspruit duidelijk niet meer uit multi-interpreteerbare facts and figures, dat hebben we ondertussen ook geleerd in de voorbije twee jaar, maar wel door te weten wat je wil, WAAR je naartoe wil en dat is, in de eerste plaats basis-‘voel-werk’ dat gelinkt is aan waarden.

Voelwerk naar nieuwe pijlers die er ECHT toe doen en waartegen we ons, als individu en als maatschappij, kunnen verhouden. Pijlers die veel omvattender zijn dan winst maken en compleet destabiliseren op middelllange en lange termijn.

Vind je dat een utopische gedachte? Kijk dan even achterom en zie wat er op amper twee jaar tijd van ‘onmogelijk’ is getransmuteerd naar ‘perfect haalbaar’.

Misschien is dat wel een basis van waaruit we kunnen vertrekken?

Of zoals de Amerikaanse auteur Annie Dillard het, naar mijn gevoel, terecht hertaalt:

‘How we spend our days is, of course, how we spend our lives.’

Hoe kunnen we ons denken over ons leven en onze wereld oprekken en onze verbeelding een zet geven?