De voorbije twee weekends fascineerde het me hoeveel reacties ik kreeg van lezers die voor of tegen ‘boosheid uiten’, zijn.
Voor sommigen is het ‘weg met die handel’, voor anderen is het
‘hoe minder, hoe beter’ en voor nog anderen is het ‘weg met dat dwaze taboe op boosheid, leve de boosheid! En nog anderen… zoals ik, zien de plussen en minnen in ieder van deze drie standpunten.
Maar waarom is ‘boosheid’ vandaag zo aan de orde, net als stress en angst? Niet overal en bij iedereen natuurlijk, maar wel vrij algemeen als ik naar het grotere geheel kijk.
Is het de chaos in de wereld die ons boos maakt? Is het een virus
dat dit veroorzaakt… de herfst, klassiek een tijd voor opstanden en betogingen?
Of zou het kunnen dat het Corinavirus ‘al wat al leeft’, goed of slecht, zó sterk uitvergroot,… dat we meer dan ooit geconfronteerd worden met de clash tussen onze eigen diepere waarden van vrijheid, vebinding, zorg, zekerheid, veiligheid, geborgenheid, hoop en de realiteit die we nu iederde dag dienen te leven? Wat willen wij ‘echt’, in en voor ons gezin, in onze relatie, hoe willen wij omgaan met onze bejaarden, onze klanten, onze gemeenschap, met onszelf? … en komt dat nog overeen met de waarden die we ‘willen’ leven?
En in hoeverre worden we niet ook geconfroteerd met de blinde vlekken die we hierin zèlf hebben gecreëerd door het IK vóór het WIJ te schuiven in functie van ‘het gemak’?… Voor velen is dat een knap spanningsveld aan het worden, merk ik. Een spanningsveld dat ook het veld van boosheid makkelijk kan activeren.
Intrigerend dus, om hier dieper op in te gaan en ons beeld van boosheid een beetje te verbreden. Maar wat dan?
Zoals gewoonlijk toets ik mijn onderwerp eerst aan het dagelijkse leven:
Ik kan in mijn omgeving, zonder enig probleem, meteen een aantal zeer uiteenlopende vormen van boosheid (h)erkennen.
Trauma-boosheid
Arianne was een charismatische leidinggevende van ergens halfweg de vijftig. Ze had een vanzelfsprekend leiderschap en een overvolle speelgoedbak vol met kennis en kunnen. Ze stuurde, met succes, een vrij grote groep mensen aan en was happy in haar job en leven.
Ik begreep enerzijds bij aanvang niet goed wat deze prachtvrouw in de
‘sjamaancoach-praktijk’ hoopte te kunnen (her)vinden.
Maar… anderzijds, heb ik geleerd dat als mensen hun leven als ‘super’ beschrijven, maar dan toch contact nemen, het meestal gaat om iets wat -en diep zit en al heel lang- verdrongen is.
Het duurde nog een tijdje tot Arianne haar zwijgen doorbrak, maar toen vertelde ze me, terwijl de tranen overvloedig over haar wangen rolden, dat ze een handicap had die ze al heel haar leven probeerde te verstoppen. Maar hoe ouder ze werd hoe moeilijker het werd en hoe meer last ze kreeg van de energie die ze stak in het verstoppen van dit probleem.
Net als jij wellicht lezer, vroeg ik me af waarover het dan ging.
Mijn verbazing was groot toen ze zei: ‘Ik kan mij niet boos maken en dat sleur ik al heel mijn leven met me mee in een rugzak die loodzwaar aan het worden is. Als ik boosheid in mezelf voel opkomen, onderdrukt alles in mijn lijf die boosheid en als ik de druk niet kan tegenhouden, loop ik weg, want ik weet dat ik dan zal beginnen wenen en dat wil ik niet. Het is zo’n genante situatie die niemand begrijpt en waar ik, de paar keer dat het in mijn leven is gebeurd, een ongelofelijk schuld -en schaamtegevoel heb aan over gehouden.’
Toen deelde ze hoe ze in haar gezin van oorsprong en in haar familie geleerd had dat er niets zo zondig was, zo vernederend, onmachtig, zwak en verwerpelijk als je boosheid uiten in het bijzijn van anderen.
Het was haar, met de paplepel, ingeprent dat het in zo’n geval niet alleen ging om een nederlaag voor de ‘zwakke’ persoon die boos werd, maar dat het bovendien een schande was om iemand anders met zijn eigen gebrek aan zefbeheersing te belasten … en dan ook nog huilen:
Schuld, schuld, dubbelop schuld!!
‘Zelfbeheersing’ was de nobele waarde, je boos maken en wenen was ‘waardeloos’.
‘Diplomatie’ was haar copingmechanisme geworden. Ze werd in het bedrijf net geprezen om haar sterk ontwikkelde vorm van diplomatie, maar er was met de jaren een spanningsveld gegroeid tussen de ‘aangeleerde diplomatie’ als compensatie om zich niet durven boos te maken en de werkelijke gevoelens en emoties van boosheid die ze soms voelde opkomen. Het was de lage rugpijn, spanning om haar hart en een druk op het keelchakra, die haar hadden doen besluiten om naar buiten te komen met haar fysieke en psychische beknelling. Haar grootste angst was dat er een dag zou komen dat ze, met een voor haar ongekende kracht, vulkanisch zou uitbarsten voor een, ogenschijnlijk, niemendalletje. De angst om in een ongecontroleerde woede terecht te komen, ontnam haar zelfs haar slaap.
Hoe erg, zal je nu misschien denken?…
ANGST-boosheid
Anderzijds zie ik om me heen heel wat jongeren die al heel vroeg leren ‘pleasen’, om ervoor te zorgen dat ouders en leraren, niet boos op hen worden of die zo afhankelijk zijn van de waardering van hun medeleerlingen of vrienden, dat boos worden, not done is.
Toch erg, zal je nu misschien denken?...
OPVOEDING-boosheid
Ik ontmoet ook mensen die vinden dat ‘boos zijn’ een thema zou moeten zijn waar vanaf de kleuterklassen meer aandacht moet aan gegeven worden. Maar welke aandacht dan?
Want wie nu boos is, gaat in de hoek en wie braaf is mag erbij horen.
Wie van ons heeft de ruimte gekregen in zijn jeugd, om zich thuis of in de school, boos te voelen, boos te worden, kwaad te zijn en ruzie te maken? Wat deed jij? Gooide je het eruit of kropte je het op; slikte je het in, zodat je niet naar je kamer werd gestuurd, of naar huis gestuurd met een strafnota in je agenda? Of kletste je met de deuren, zo vaak, tot zowel jij als datgene, of degene waarop je boosheid gericht was, immuun werden voor de ware boodschap?
Zou toch niet mogen, zal je nu misschien denken?
SPIRITUALITEIT-boosheid
In deze tijd waarin spirituele verlichting als hoogste goed geldt, is het taboe op boosheid alleen maar groter geworden. We vinden dat we alles rimpelloos moeten kunnen incasseren, transmuteren, transformeren, kortom: accepteren. Boosheid is voor de mensen die lager op de verlichtingsladder staan. Voor zij die deze inferieure emotie nog niet onder de duim hebben en daardoor anderen en zichzelf naar een lager trillingsniveau trekken.
Boos zijn, ziet eruit als het tegenovergestelde van sereen en wijs. Dus je zou zomaar kunnen denken dat het ‘in de ban’ moet, wil je ooit verlicht raken en gelukkig zijn.
Neen, dat voelt ook niet goed, zal je nu misschien denken?
BOM-boosheid
Een vriend van me vindt dat je, als je je onmachtig voelt, onrechtvaardig behandeld, afgewezen, niet-gezien, belogen of bedrogen, je op een zeker moment met recht en reden, boos mag worden. En misschien zelfs wel hysterisch oncontroleerbaar boos.
Hij kan niet tegen, wat hij noemt: ‘Onuitgesproken spanningsvelden’. Ze maken hem gek, zegt hij. Dus legt hij er, waar en wanneer dat volgens hem nodig is, de bom onder.
De boel ontploft dan. Hij is er zich best van bewust dat dat misschien niet de meest tactvolle manier is, maar met de scherven van de ontploffing kan je tenminste terug beginnen bouwen, vindt hij en… het ontkracht vooral zijn eigen pijn, waardoor er terug beweging in de boel kan komen. Bovendien vindt hij dat niet boos worden, veel erger is dan de bom eronder leggen. Dan slaat de boosheid naar binnen en transformeert zich in neerslachtigheid, passiviteit of cynisme.
Oei, maar hoe voelt de andere zich dan zal je nu, misschien bezorgd, denken?
DOORVERKOPEN-boos
De nieuwste vorm van boosheid, leerde ik hier, vorig jaar in Frankrijk kennen. De franse inwoners begonnen met hun boosheid, om verschillende nieuwe maatregelen die hun comfort merkelijk naar beneden haalden, op straat te komen. Ze zochten naar een manier om de boosheid kleur te geven en ze vonden die: ‘Les gilets jaunes’. Ze kozen ook om hun kampen op te slaan op rotondes, een zichtbaar signaal van burgerlijke ongehoorzaamheid… wegens, wettelijk verboden op rotondes een kamp op te trekken.
In het begin van hun acties was het verkeer één grote chaos. Op rotondes komen nogal veel wegen samen en de boosheid van de bestuurders was, toegegeven, soms ook wel best buiten proportie.
Maar… wat zag je stilaan gebeuren in onze streek, Lot et Garonne?
Bestuurders reden, na een tijdje geduldig wachten, de rotonde op, toeterden, zwaaiden, staken hun duim op ten teken van ondersteuning van de actie en nog later legden de meesten zelfs een geel hesje op het dashboard van hun auto om te duiden dat ze het eens waren met de actie en dus ook met de boosheid die werd geuit. Wat je dus kon zien was: ‘Ik supporter voor jullie die in onze plaats boos zijn’. Wij doen daar niet aan mee, wij hebben geen tijd, het is niet ons ding… maar het is goed dat jullie boos zijn in onze plaats. Eerlijkheidshalve moeten we natuurlijk ook vertellen, dat het de dappere gele hesjes geweest zijn die de klappen hebben gekregen, in betogingen, niet de suppoterende bestuurders.
Maar was dat op school en in het bedrijf ook al niet zo? Iemand, die daar zelf ook wel een aantrekking voor had, werd naar voren geschoven voor het lastige ‘speak it out loud’-werk’ … om de kastanjes uit het vuur te halen voor anderen, met het risico daar zelf de dupe van te worden?
‘Toch OOK een beetje ‘Vreemd’, zal je nu misschien denken?
POLARITEITEN-boosheid
Misschien ben jij wel iemand die ervan overtuigd is dat we pas ‘heel’ zijn als we ‘alles’ van onszelf aanvaarden.
Kalm zijn, of blij zijn, sereen en wijs, is één kant van de medaille, boos zijn de andere. Hoe kunnen we deze polariteit overstijgen als we al één van de twee kanten, vroegtijdig hebben uitgeschakeld, vanwege:
‘toch niet zo gewenst in onze maatschappij’.
Het gevolg is dan jammer genoeg wel dat al onze coping-mechanismen meer ontwikkeld zijn dan de essentie zelf: het fenomeen ‘boos worden’ dat dan ergens in de kleuterklas is blijven hangen en die achterstand is, geloof me vrij, moeilijk in te halen.
‘Zou kunnen’, zal je nu misschien denken?’
En dan hebben we het nog niet eens gehad over boosheid die zich uit in passief aggresief gedrag. Genre: ‘Ging jij de afwas doen, of zal ik het maar wéér doen?’ of … ‘neen, ik red me zo ook wel’. Het is die vorm van boosheid die zich uit in een opzettelijk gemaskeerde manier om verborgen boze of pijnlijke gevoelens uit te drukken als je geneigd bent om in de slachtofferrol te kruipen en niet de volle verantwoordelijkheid te nemen voor jezelf. De anderen hebben jou benadeeld, niet andersom en … ze wisten dat ze dat deden. De reacties zijn dan meestal eerder superieur of minachtend.
‘Hoezo, bestaat dat ook al’, zal je nu misschien denken?
Een lange lijst en toch ben ik er zeker van dat jij lezer er nog een hoop vormen aan toe kan voegen.
In Frankrijk zegt men dan nogal gemakkelijk: ‘C’est compliqué’ en daarmee is de kous dan af. Het fenomeen heeft zijn hokje gevonden: ‘compliqué’. Maar is dat zo?
Dat kunnen we morgen, als je dat wil, samen bekijken.
Wat mij betreft … ‘welkom’.
Zaterdag 3 oktober 2020
Infospirator