UITSTELGEDRAG, IK!… NEEN NOOIT!

Ik zou eerder zeggen, alvast eerst naar mezelf kijkende:

‘Bijna iedereen worstelt met uitstelgedrag in een bepaald aspect van zijn leven.’

Voor sommige mensen komt dat neer op een licht, nauwelijks merkbaar ongemak en voor anderen kan het rampzalige gevolgen hebben die bijna elk deel van het leven teisteren. Gezien dat het geval zou kunnen zijn, is het misschien niet onaardig als we iets meer te weten kunnen komen over de dynamiek van uitstellen en hoe we het kunnen… neen… niet vermijden, maar ‘opruimen’. Want weet je, uitstellen is niets meer dan een programma dat wordt getriggerd door bepaalde omstandigheden en het dan overneemt als een soort automatisch algoritme met voorspelbare resultaten, tenzij wij het ont-dekken en gunstiger herprogrammeren.

Maar wat is uitstelgedrag dan en wat kunnen de motivaties erachter zijn?

We kunnen ervan uitgaan dat er verschillende motivaties voor zijn en dat niet alle mensen op dezelfde golflengte zitten over waarom ze het doen. Kortom, wanneer we uitstellen voor later wat er nu zou kunnen worden gedaan, houden we ons bezig met een vorm van uitstelgedrag, te vergelijken met… een colablikje de weg op schoppen. Een vreemde vergelijking misschien, maar ze komt nu in me op en dus deel ik ze.

Is er iets mee aan de hand met een blikje de weg op schoppen? Los van een paar ecologische bedenkingen en een paar waarden die meestal wel in je rugzak zitten, waarmee je dan in de knoop komt te zitten, zou je, simpel gezegd, kunnen zeggen dat het ons inefficiënt en onproductief maakt. Het verbindt onze toekomst met een onuitgesproken verplichting die een energie-lek wordt, omdat het constant in onze gedachten blijft jengelen: ‘Wanneer ga je dat colablikje nu oprapen en in de vuilbak gooien?!’ En ook al doen we misschien alsof dat niet zo is, het interfereert hoedanook met ons al dan niet -vermogen- om volledig in het huidige moment te zijn. Kortom, als we het uitstellen, geven we onze macht weg.

Wanneer we een project of zelfs een verplichting uitstellen voor later omdat er iets ontstaat dat voorrang heeft, houden we ons niet bezig met uitstelgedrag. Als we bijvoorbeeld iets uitstellen omdat een familielid sterft en we ineens een begrafenis of herdenkingsdienst moeten regelen, is dit geen uitstelgedrag. Als we met griep in bed liggen en een project of ontmoeting moeten uitstellen, is dit ook geen uitstelgedrag.

Aan de andere kant, als we worden geconfronteerd met iets dat we dienen af te handelen en dan het excuus gebruiken dat we een opkomende verkoudheid hebben of wanneer we naar een vergadering moeten gaan waar we geen zin in hebben en dan melden dat onze auto met een lekke band staat… dan is dat meestal WEL uitstelgedrag. De vraag dient zich dus aan:

Wat zijn de gevoelens en motivaties achter uitstelgedrag?

Laten we even veronderstellen dat je het beantwoorden van de e-mail of sms van een collega uitstelt, dan kunnen daar veel redenen voor zijn. Misschien is dit een omstreden boodschap die, in jouw perceptie, van een mier een olifant dreigt te maken. Misschien is het een beschuldiging of een eis of een spervuur van woede over iets dat je zei of deed.

Je voelt je niet enthousiast, noch betrokken omdat het je erg ongemakkelijk maakt,

je weet niet wat je moet zeggen, je bent getriggerd, boos en overstuur, je bent bang om de controle in je antwoord te verliezen, je hebt ervaring met deze persoon en het eindigt meestal niet goed… enzovoort.

Al deze argumenten hebben echter diepere vertakkingen.

Misschien haat je het om grenzen te stellen omdat het mensen boos op je kan maken en deze oproep vereist dat je het doet. Misschien weet je gewoon dat je niet gehoord of begrepen zal worden en dat je een aanval zal moeten doorstaan en dat triggert je angst. Misschien weet je gewoon dat als je het aangaat, je opgewonden raakt, niet kan slapen en de volgende dag slecht presteert op het werk en je bang bent voor de gevolgen daarvan. Misschien word je gevraagd om iets te doen waar je niet goed in bent of waar je in faalt en dit zal gevoelens van mislukking en leed opbrengen. Misschien verlies je de goodwill van de persoon die het vraagt en als je faalt, brengt dit afwijzingsproblemen met zich mee.

Misschien haat je het wel om je belastingsbrief in te vullen omdat je de neiging hebt om fouten te maken of je bent er gewoon zeker van dat je meer verschuldigd bent en hierdoor zal je je budget moeten aanscherpen. Bovendien zijn er een dozijn dingen die je liever zou doen, zoals een film kijken, drinken, een zak chips of een stuk chocolade eten of een vriend bellen.

Merk op dat de meeste van deze dynamieken inhouden dat je ergens bang voor bent en dat wil vermijden. Uiteindelijk ben je misschien bang dat het je een onaangename ervaring van ongemak zal opleveren die je liever wil ‘vermijden’.

En om het nu nog eens een keer over dat ‘ego’ te hebben…

Er zijn twee dingen die het ego wil. Het eerste is om koste wat kost te overleven en het tweede is om in plaats daarvan troost en plezier te zoeken. Het ego maakt geen onderscheid tussen wat een echte bedreiging is en wat een illusie-dreiging is. Het ego zal je bijvoorbeeld laten schreeuwen of je voorbereiden om jezelf te verdedigen als je op het punt staat fysiek aangevallen te worden door een dier of een persoon. Het zal je echter OOK aan het schreeuwen brengen of voorbereiden om jezelf te verdedigen als je je ergens door bedreigd voelt, ook al zal het je in werkelijkheid absoluut niet doden. Zich verworpen, vernederd, verbaal aangevallen ‘voelen’ is genoeg om veel mensen naar de uitgang te laten rennen. Voor hen is de aanwezigheid van iemand die met een mes op hen afkomt en iemand die hen verbaal aanvalt niet anders. We hebben dus de neiging om alles te vermijden dat wordt geassocieerd met aanvallen of onaangename gevoelens, waaronder het verliezen van geld. Bijna elke reden om uit te stellen heeft met deze elementen te maken. Je gaat me hier niet horen zeggen dat dit betekent dat het ego tegen je is, neen, het reageert gewoon overdreven en gebruikt de gebeurtenis vervolgens als een hulpmiddel om je aan al zijn wensen en verlangens te laten voldoen, om te overleven en troost of plezier te zoeken in plaats van pijn te voelen.

Helaas leiden deze strategieën ertoe dat je de pijn en het lijden uitstelt door het blikje cola de weg op te schoppen alsof het dan vanzelf wel zal verdwijnen… maar er verandert niets, er wordt niets afgehandeld of gecorrigeerd. Dat zou je dus een mislukte strategie kunnen noemen. Als je hoopt dat de andere persoon zal sterven of het bedrijf zal verlaten voordat je bij hem terugkomt, houd je jezelf meer dan waarschijnlijk voor de gek.

Hebben we opties om NIET uit te stellen? Ik denk het wel.

Laten we zeggen dat je iets niet wil doen om verschillende redenen die ik hierboven heb besproken. Misschien wil je je belastingsbrief niet voorbereiden omdat je het gewoon niet leuk vindt om het te doen. Je maakt niet graag offertes, of je volgt niet graag je stand van uitgaven op, of je blijft rekken op de afrekening van je werkzaamheden voor de klant, die er al een aantal keer naar gevraagd heeft. Het is echt niet leuk voor jou dus zeg je:

‘Dat IS ECHT niks voor mij.’ Een identiteitsuitspraak: ‘ik BEN zo’, die erop wijst dat we een hakbijl zullen nodig hebben, om hier een nieuwe programmatie op los te laten.

Je zou, zoals gezegd, misschien ook kunnen bedenken dat je bang bent dat je een fout maakt die je hoedanook veel geld gaat kosten. Dit kan een legitieme zorg zijn, maar de realiteit is dat het eigenlijk niet zozeer zal gaan om je angst voor de gevolgen, maar om je verlangen om je niet bezig te houden met iets waar je geen aantrekkingskracht toe hebt.

Je kan misschien de beslissing nemen om het niet te doen en te kijken of je niet iemand kan vinden die graag belastingsbrieven invult, die er een expert in is en die het voor jou wil doen. Op die manier ben je vrij om te doen waar je echt getalenteerd in bent. Let wel, dit is geen ontwijking, noch is het luiheid, het is gewoon een intelligente strategie.

Natuurlijk, als je niet de financiële middelen hebt om zo iemand aan te trekken en er absoluut niemand in de buurt is die de mogelijkheid heeft om dit nauwkeurig voor jou te doen, dan moet je het misschien zelf doen. Als dat is hoe het is, dan is je beste gok om er niet meer over na te denken en het gewoon te doen. Maaaaaar... er is misschien toch nog een vluchtweggetje en het zal je minder kosten als je een collega of vriend vraagt om je te helpen het voor elkaar te krijgen. Als je natuurlijk niet gelooft dat je vertrouwde bondgenoten hebt, dan ben je in het nadeel. Ander top-idee: het belastingsproject overdragen aan Spirit. Je zult het nog steeds moeten overdragen, maar als je de hulp van Spirit krijgt, is dat geen kleinigheid. Probeer dit eens, de kans dat je er iets van leert, is vrij groot. Maar… als je natuurlijk niet gelooft in Spirit dan ben je weer in het nadeel. Je kan de taak nog wel steeds aanpakken door minder belangrijke projecten niet te laten voorgaan, maar tijdelijk los te laten en meteen naar de belastingsbrief te gaan zonder erover na te denken, net zoals het hete water onder de douche uitzetten en het koude water over je heen laten lopen zonder er het minst over na te denken. Probeer dit eens. Je zult verbaasd zijn over hoe gemakkelijk het na een paar keer is. OK, grif toegegeven dit is misschien allemaal een beetje té karikaturaal. Maar wat ik wil zeggen is dit:

Je afkeer van de taak is direct gerelateerd aan het verhaal dat je jezelf erover hebt verteld. Wat als er helemaal geen verhaal te vertellen was? Wat als er alleen de taak was? Hmmmm.

Hier is misschien nog een iets herkenbaarder scenario vanuit een werksituatie:

Laten we veronderstellen dat je contact moet opnemen met een aantal sollicitanten die je hebt geïnterviewd voor een baan en je moet hen vertellen dat ze de functie niet krijgen. Je hebt er een hekel aan om dit te doen want je haat het om slecht nieuws te moeten brengen, de personen in kwestie teleur te stellen en af te wijzen, maar het is nu eenmaal deel van jouw job om dat wèl te doen en hoogstwaarschijnlijk kan of wil niemand dit voor je doen.

Je zou via een smoes kunnen voorkomen dat je moet bellen, waardoor je die personen meer leed en angst bezorgt, wat wreed en onaanvaardbaar zou zijn. Als alternatief zou je deze zaak onmiddellijk kunnen regelen door te bellen en je te realiseren dat de baan niet goed voor hen was en dat ze wellicht voorbestemd zijn om iets anders te doen.

Het is jouw taak om hen te vertellen dat deze baan aan iemand anders is gegeven en je kunt in jezelf weten dat ze uiteindelijk zullen eindigen met de baan-situatie die hen het meest zal leren. Dit is eigenlijk de manier waarop het werkt, zodat je eerlijk bent en je toch niet slecht of schuldig hoeft te voelen. In feite kun je ondanks de afwijzing behoorlijk bemoedigend voor hen zijn, omdat je de situatie vanuit een 'hoger octaaf-perspectief' ziet, waar je duidelijk kan zien dat er geen slachtoffers zijn, geen ultieme doodlopende wegen en dat alles precies klopt zoals het is. Dit is eigenlijk een vertrouwensbetoning voor hen in plaats van ze te zien als een mislukking of een afwijzing.

Uiteindelijk is er geen manier om helemaal te ontsnappen aan iets waar je je tegen verzet. Of je moet worstelen met vermijdingsgedrag of je moet het ongemak verdragen om daadwerkelijk te doen wat je niet wilde doen.

Uitstelgedrag is, alles bij elkaar genomen, een geweldige leraar. Het zal je moed, neutraliteit en 'het hogere octaaf leren'. Door zelfobservatie zal het je veel dingen over jezelf leren. Het kan je de kracht leren van het zijn met dat wat is, de kracht om te zijn wie je bent in elke situatie, de kracht om de dingen tot voltooiing te brengen. Soms kom je er zelfs achter dat wat je dacht dat je zou haten eigenlijk best haalbaar was en dat je er eigenlijk nog goed in was.

En tenslotte zijn hier enkele vragen om jezelf te stellen en… te beantwoorden moest je de neiging voelen om uit te’ stellen:

·      Waarom verzet ik me precies tegen het ‘doen’?

·      Wat zijn de gevolgen van het niet doen?

·      Wat is de angst waarvoor ik kies om deze taak gedaan te krijgen: estate planning, het

schoonmaken van de garage, het halen van een nieuwe set banden voor de auto, het

opruimen van de puinstapel in de tuin, het laten inspecteren van het dak, het

terugbellen van dat familielid… enzovoort?

·      Wie is het die dit uitstelt? Welk deel van mij wil dit niet doen? Hoe oud ben ik als ik dit

uitstel?

·      Is dit deel van mij eigenlijk echt of is het gewoon een herinnering of een hersenspinsel?

·      Als er een IK-stukje in mij is dat voor mijn rechter speelt , hoe zal dat me dan straffen als

ik dit niet voor elkaar heb gekregen?

·      Gaat dit mij echt pijn doen of doden?

Je snapt het idee. Blijf Sherlock Holmes spelen tot je uitgeput bent.

Leen even zijn vaardigheden van observatie, het van een algemene vorm naar een specifiek geval gaan, en vooral van logisch redeneren.

Je zult niet alleen iets leren, maar vooral: ‘Je krijgt je kracht terug.’

En vergeet niet: ‘Een reis van duizend mijl, begint met de eerste stap.’

Donderdag 8 februari 2024

Met dank aan alle ‘uitstellers’, incluis mezelf, die ik ken.

sjamaancoach.be